De hoogte van salarissen ligt vast door middel van een overeenkomst tussen de werkgever en werknemer die tot stand is gekomen door onderlinge overeenstemming. Sommige bedrijven betalen extra salaris binnen een (of twee) maanden (meestal december voor Kerstmis en juni voor de zomer). Deze salarissen (die 13e en 14e maand salarissen worden genoemd, le 13ème et 14ème mois) worden in dit geval opgenomen in het totale bedrag aan jaarlijks bruto salaris. Winstdelingen en bonussen die gebaseerd zijn op productiviteit of prestaties zijn steeds gewoner in Frankrijk.
Salarissen worden meestal een paar dagen voor het einde van elke maand betaald. Als een werknemer zal je je salaris meestal netto ontvangen, waarbij zijn afgetrokken:
- Verplichte bijdragen aan Sociale Zekerheid, zoals CSG (algemene sociale bijdragen) en CRDS (bijdrage aan de terugbetaling van de sociale schuld)
- Optionele bijdragen: zoals (pensioen)premies of levensverzekering
Verplichte bijdragen liggen tussen de 20 en 25% van het bruto salaris. Hiervan is nog geen inkomensbelasting afgetrokken (dus geef niet alles in een keer uit!). Je doet achteraf belastingaangifte en betaalt dan je inkomensbelasting (in tegenstelling tot veel landen waarin de werkgever deze al automatisch aftrekt).
Een aantal punten m.b.t. salarissen:
- In Frankrijk is er een gegarandeerd minimum uurloon, SMIC (Salaire Minimum Interprofessionnel de Croissance) genaamd. Een werknemer mag wettelijk niet minder dan dit bedrag betaald worden. Het SMIC is €9.61 bruto (1/2015).
- Sommige beroepen en soorten werk worden beheerst door collectieve overeenkomsten. Binnen deze overeenkomsten zijn er meestal specificaties voor minimum lonen, ziekteverlof, overwerken en onregelmatige werkuren (zoals ‘s nachts, op zondagen en gedurende nationale feestdagen werken)
- Bedrijven zijn verplicht om deel te nemen aan jaarlijkse betalingsonderhandelingen. Afhankelijk van de grootte van het bedrijf en de sector kan dit proces op verschillende manieren plaatsvinden, van individuele discussies tot onderhandelingen geleid door vakbonden.
- Er is veel wetgeving met betrekking tot het promoten van gelijke rechten binnen de werkplek voor vrouwen en minderheden. Dit heeft een positief effect gehad en Frankrijk doet het op dit gebied in vergelijking met andere EU-landen. Zoals in vele landen zijn er echter nog steeds zorgen over discriminatie, en gevallen hiervan zijn niet onbekend.
Werkuren
Het legale aantal werkuren (Temps de travail) is in Frankrijk vastgelegd op 35 uur per week. Zoals met vele dingen is deze simpele verklaring en de wettelijke ondersteuning hiervoor niet zo simpel als het lijkt. Dit controversiele raamwerk is geïntroduceerd in 2000 door een linkse regering, maar kort daarna was er sprake van een meer rechtse regering die dingen aangepast heeft. Op dit moment is het concept als een geheel onstabiel. De invloed op kleinere bedrijven is erg klein geweest, vooral voor ambtenaren en degenen met kantoorbanen.
De 35-uur regel is van toepassing op alle bedrijven, behalve op degenen met speciale werkomstandigheden zoals vertegenwoordigers, managers, conciërges, huishoudelijk personeel, etc. Er zijn vele andere uitzonderingen, dus vooral fabrieksarbeiders en degenen die in grote organisaties werken hebben er voordeel van (gehad), maar zelfs deze personen werken meestal langer dan de 35 uur. Bij elkaar zorgen Franse arbeiders voor een gemiddelde van 40 werkuren per week.
De 35 uur zijn geen verplicht maximum voor een werkweek, maar een referentiepunt voor de berekening van overuren (heures supplémentaires) die uitbetaald moeten worden. Terwijl deze wetgeving als leidraad gebruikt wordt, zijn bedrijven vrij om hun eigen gewoonten voor werkuren en part-time roosters in te voeren. Sommige beroepen en industrieën maken collective arbeidsovereenkomsten.
De uitbetaling van gewerkte overuren wordt meestal vastgesteld door middel van een collectieve arbeidsovereenkomst, maar anders moeten ze op zijn minst met 25% extra/uur uitbetalen.
De gewone werkweek loopt van maandag tot vrijdag. De werkdagen hangen af van het bedrijf, de sector, bedrijfscultuur, grootte en locatie in Frankrijk. Werkuren zijn gewoonlijk van 8:30-9:30 tot 17:30-19:00. Er is gebruikelijk een uur voor lunchpauze, maar er is een tendens om minder lunchtijd te nemen en eerder te stoppen.
De introductie van de 35-urige werkweek heeft in sommige bedrijven gezorgd voor meer flexibiliteit omtrent werkuren. Sommigen hebben een 8-uur/dag rooster ingevoerd met de vrijdagmiddag vrij, terwijl andere bedrijven werktijden van 10:00-16:00 standaard hebben gemaakt zodat de rest van iemands tijd naar eigen wens ingedeeld kan worden. Leidinggevende banen zijn altijd al wat flexibeler geweest, waarbij men vaak later in de dag begint (10:00 of later), langere lunches neemt en dan tussen 20:00-21:00 of later stopt.
Jaarlijkse vakanties
Frankrijk is een geweldige werkplek als het aankomt op vakanties en vrije dagen. Alle werknemers hebben recht op twee en een halve dag betaald verlof per 30 werkdagen (ongeveer 5 weken). Dit komt neer op vijf volle weken vakantie per jaar (zaterdagen worden vreemdgenoeg ook beschouwd als ‘werkdagen’), die óf opgenomen worden gedurende een vastgelegde periode óf in overeenstemming met de werkgever afgesproken worden (soms mag er pas vakantie genomen worden na een vol dienstjaar).
Het kan handig zijn duidelijk te zijn bij het bespreken van arbeidsvoorwaarden. ‘Flexibel’ betekent gewoonlijk dat dagen van te voren opgenomen worden (par anticipation), dat wil zeggen dat ze in de volgende periode plaatsvinden.
De volgende dingen gelden als werktijd: betaald verlof, verlof om overwerkuren te compenseren, verlof voor familieredenen, oponthoud van werk door arbeidsongevallen of ziekte, moeder- en vaderschapsverlof, adoptieverlof, trainingsverlof en periodes van militaire dienst.
Arbeidsregelgevingen geven een aantal grenzen aan in de manier waarop vrije dagen opgenomen kunnen worden, bijvoorbeeld:
- De vrije dagen die opgenomen worden mogen niet meer dan 24 werkdagen achter elkaar zijn.
- De werknemer moet op zijn minst 12 werkdagen van de voornaamste vakantie in één keer opnemen.
- Deze vakantie die langer dan 12 dagen duurt mag opgesplitst worden door de werkgever, met de toestemming van werknemers; deze worden op zijn minst een maand van tevoren geïnformeerd.
- De vijfde vrije week moet apart van de voornaamste vakantie opgenomen worden (meestal augustus).
Het zou ook zo kunnen zijn dat de werknemers een aantal extra vrije dagen ontvangen als ze een gedeelte van de belangrijkste vakantie buiten de periode van 1 mei tot 31 oktober opnemen.
Traditiegetrouw worden vakanties in augustus opgenomen. Deze maand is ‘heilig’ in Frankrijk en het land komt praktisch ‘tot stilstand’ (het is dus geen goede tijd om CV’s rond te sturen!). Sommige bedrijven sluiten officieel gedurende deze periode en ook veel kleine winkels, restaurants en sommige lokale dienstverleners gaan dicht (buiten de toeristische gebieden).
In sommige bedrijven is het hanteren van de 35-urige werkweek uitgevoerd door het invoeren van langere vakanties, waar vaak naar gerefereerd wordt als RTT (Réduction du temps de travail). Dit kan behoorlijk oplopen (tot wel 15 extra dagen per jaar), maar het bedrijf besluit meestal wanneer deze dagen opgenomen moeten/kunnen worden. Het is vaak in augustus, de laatste week van december, of wanneer de werkdruk binnen het bedrijf laag is door seizoensgebonden of andere schommelingen. Andere bedrijven verplichten hun werknemers om 1-2 dagen per maand aan RTT vrije dagen op te nemen (afhangende van het toebedeelde aantal RTT dagen/jaar). RTT dagen die niet binnen een bepaalde periode opgenomen worden lopen het risico verloren dagen te zijn.
Sommige bedrijven (vooral grote organisaties) geven bijkomende vakantiedagen die afhangen van hoe veel jaar de werknemer voor het bedrijf gewerkt heeft (ancienneté) en/of extra vrije dagen die gedurende Kerstmis of de Paasvakantie opgenomen kunnen worden. Veel van zulke privileges zijn tegenwoordig echter beperkt of bestaan niet meer, doordat bedrijven zich aangepast hebben aan de kortere werkweek.
In gevallen als geboorte, de dood van een nabijstaand familielid, een huwelijk of verhuizing is er sprake van recht op extra vrije dagen. Het aantal dagen en de vorowaarden hangen af van de werkgever.
Als je meer dan drie jaar voor een bedrijf hebt gewerkt en langer dan zes jaar aan professionele activiteiten hebt voltooid (zonder een periode van verlof), kan je een een verlof aanvragen (congé sabbatique). Deze periode mag niet langer duren dan 11 maanden. Het gaat om onbetaald verlof, maar je behoudt wel je dekking over sociale zekerheid en het recht om terug te keren naar je oude positie in het bedrijf of een equivalent daarvan.
Zwangerschapsverlof (Congé de maternité)
Alle moeders hebben het recht op een minimum van zestien weken betaals zwangerschapsverlof. Tot zes weken daarvan mogen opgenomen worden als prenataal verlof (repos prenatal) voor de uitrekendatum (la date estimée) en de rest als postnataal verlof (repos postnatal). Je kan ervoor kiezen je verlof te verkorten, maar acht weken (waarvan zes postnataal) zijn verplicht. Voor het derde kind kan de werkneemster vragen om langer zwangerschapsverlof: acht weken voor de uitrekendatum en achtien weken na de geboorte. Als de geboorte na de geschatte uitrekendatum plaatsvindt wordt het prenatale zwangerschapsverlof automatisch verlengd, maar het postnatale verlof blijft hetzelfde.
Gedurende zwangerschapsverlof ontvangen werknemers geld van het sociale zekerheid systeem. De meeste bedrijven hebben ook collectieve overeenkomsten (conventions collectives) met betrekking tot het doorgaan van uitbetaling van het salaris door de wekgever gedurende de periode van zwangerschapsverlof.
Ouderschapsverlof (Congé de paternité)
Alle nieuwe vaders hebben het recht op een ouderschapsverlof van 11 days (18 dagen voor tweelingen of meer!). Het verlof moet opgenomen worden in opeenvolgende dagen binnen vier maanden na de geboorte. De werkgever moet op zijn minst een maand van tevoren geïnformeerd worden. Het verlof kan gecombineerd worden met de drie dagen verlof die gegeven worden voor de geboorte van een kind.
Ziekteverlof (Arrêt de travail pour maladie)
Een dokter kan een werknemer ziekteverlof voorschrijven door het uitgeven van een formulier voor ziekteverlof (un avis d'arrêt de travail). De werknemer moet het invullen en binnen 48 uur versturen naar:
- De sociale zekerheid (sectie 1 en 2 van het formulier)
- De werkgever, of de Pole Emploi in het geval van werkeloosheid (sectie 3)
Werkgevers zijn gedurende ziekteverlof verplicht om:
- Te stoppen met werken gedurende het ontvangen van ziekteverlof voordelen
- Zich te houden aan de toegestane tijden voor het verlaten van het huis (gespecificeerd door de dokter, gewoonlijk elke dag van 10:00-12:00 en 16:00-18:00)
- Toestemming te vragen als ze in een ander onderkomen willen verblijven
Betalingen gedurende ziekteverlof hangen af van de duur van dienstverband in het bedrijf en de lengte van de afwezige periode.
Feestdagen (Jours fériés)
Er zijn elf nationale feestdagen in Frankrijk:
- 1 januari, Nieuwjaarsdag (Nouvel an, Jour de l'An)
- Paasmaandag in maart of april
- 1 mei, dag van de arbeid (Fête de travail)
- 8 mei, dag van de overwinning - het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 (Fête de la Victoire)
- Hemelvaart, de zesde donderdag na Pasen, meestal in mei (Ascension)
- Tweede Pinksterdag, de tweede maandag na Hemelvaart, in mei of juni (Pentecôte)
- 14 juli, ‘Quatorze Juillet’ of ‘Bastille dag’ (Fête Nationale)
- 15 augustus, Mariatenhemelopneming (Assomption)
- 1 november, Allerheiligen (Toussaint)
- 11 november, Wapenstilstand 1918 Day (Fête de l'Armistice)
- 25 december, Eerste Kerstdag (Noël)
Als nationale feestdagen op een dinsdag of donderdag vallen, zijn werkgevers vaak een faire un pont toegestaan, door maandag en vrijdag vrij te nemen en er een lang weekend van te maken (veel bedrijven gaan dicht gedurende deze dagen).
Er zijn ook veel schoolvakanties (nationaal en regionaal) gedurende het haar. Deze kunnen ook invloed hebben op alledaagse zaken en kunnen handig zijn te weten, zelfs als je geen naar school gaande kinderen hebt.